Dzisiaj, 18. marca 2025 roku, obchodzimy Europejski Dzień Mózgu. Celem tej inicjatywy jest propagowanie świadomości na temat zdrowia i funkcjonowania mózgu oraz jego znaczenia w codziennym życiu, a jej głównym zadaniem – edukacja społeczeństwa na temat profilaktyki chorób neurologicznych, wpływu stylu życia na pracę mózgu oraz promocji badań naukowych w dziedzinie neurobiologii. Mimo ogromnego postępu w nauce, mózg wciąż kryje wiele tajemnic. Badania nad jego funkcjonowaniem są kluczowe dla zrozumienia chorób neurologicznych i psychicznych, które dotykają miliony ludzi na całym świecie.
Dlaczego warto mówić o mózgu?
HISTORIA EUROPEJSKIEGO DNIA MÓZGU
Europejski Dzień Mózgu został ustanowiony przez European Dana Alliance for the Brain (EDAB), organizację zajmującą się promocją badań nad mózgiem i poszerzaniem świadomości społecznej na temat jego funkcjonowania. Święto ustanowiono w odpowiedzi na rosnącą potrzebę edukacji społeczeństwa na całym świecie w dziedzinie chorób neurologicznych, a co się z tym wiąże znaczeniem zdrowia mózgu w kontekście ogólnego dobrostanu człowieka. Pierwsze obchody w Polsce miały miejsce w 1998 roku, a od tamtej pory dzień ten jest okazją do organizowania licznych wydarzeń naukowych, edukacyjnych i społecznych.
CELE EUROPEJSKIEGO DNIA MÓZGU
Edukacja – zwiększenie wiedzy na temat budowy i funkcji mózgu, a także chorób neurologicznych, takich jak choroba Alzheimera, Parkinsona, udary czy epilepsja
Profilaktyka – promowanie zdrowego stylu życia, który wpływa na prawidłowe funkcjonowanie mózgu, np. poprzez odpowiednią dietę, aktywność fizyczną, sen i unikanie stresu
Badania naukowe – wsparcie dla rozwoju nauk neurologicznych i zachęcanie do finansowania badań nad mózgiem
Walka ze stygmatyzacją – zmniejszenie społecznego piętna związanego z chorobami neurologicznymi i psychicznymi
DLACZEGO MÓZG ZASŁUGUJE NA SZCZEGÓLNĄ UWAGĘ?
Mózg to jeden z najbardziej złożonych i fascynujących organów w ciele człowieka. Stanowi zaledwie 2 proc. masy ciała człowieka, a przy tym zużywa aż 20 proc. energii produkowanej przez organizm. Mózg steruje wszystkimi procesami zachodzącymi w ciele człowieka. Mózg to najbardziej skomplikowany anatomicznie ludzki narząd, uważany też za najbardziej skomplikowaną strukturę w znanym nam wszechświecie. Trudno określić dokładnie, ile komórek nerwowych, zwanych neuronami tworzy mózg. Przyjmuje się jednak, że ich liczba sięga 100 miliardów! Każdy neuron w tej sieci połączony jest za pośrednictwem synaps z kilkoma tysiącami innych neuronów, w sumie stanowi to około 100 bilionów połączeń.
Mózg steruje wszystkimi procesami zachodzącymi w ciele człowieka:
Myślenie, uczucia i emocje – kontroluje naszą osobowość, decyzje i reakcje
Pamięć i uczenie się – umożliwia gromadzenie informacji i zdobywanie nowych umiejętności
Koordynację ruchową – zarządza pracą mięśni i utrzymaniem równowagi
Regulację funkcji życiowych – kontroluje oddychanie, bicie serca, trawienie i wiele innych procesów
PRZYSZŁOŚĆ BADAŃ NAD MÓZGIEM
Europejski Dzień Mózgu podkreśla również znaczenie inwestycji w badania naukowe. Dzięki postępowi technologicznemu, takiemu jak neuroobrazowanie (np. rezonans magnetyczny) czy sztuczna inteligencja, naukowcy są w stanie coraz lepiej zrozumieć mechanizmy działania mózgu. Przykłady obiecujących kierunków badań to: neuroprotezy (urządzenia, które mogą zastąpić uszkodzone części mózgu), terapie genowe (leczenie chorób neurologicznych na poziomie genetycznym) czy sztuczna inteligencja w diagnostyce (algorytmy pomagające w szybszym wykrywaniu chorób mózgu).
CHOROBY NEUROLOGICZNE – GLOBALNY PROBLEM
Choroby mózgu są jednym z największych wyzwań współczesnej medycyny. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO):
Choroba Alzheimera i inne formy demencji dotykają ponad 55 milionów ludzi na świecie, a liczba ta rośnie wraz ze starzeniem się społeczeństw.
Udar mózgu jest drugą najczęstszą przyczyną zgonów na świecie.
Epilepsja dotyka około 50 milionów ludzi, a wiele przypadków pozostaje niezdiagnozowanych.
Choroba Parkinsona i inne zaburzenia ruchowe znacząco obniżają jakość życia pacjentów.
Europejski Dzień Mózgu ma na celu zwrócenie uwagi na te problemy oraz promowanie działań profilaktycznych i terapeutycznych.
JAK DBAĆ O MÓZG NA CO DZIEŃ?
Europejski Dzień Mózgu przypomina, że zdrowie mózgu zależy od naszych codziennych wyborów. Oto kilka praktycznych wskazówek:
- Zdrowa dieta – jedz produkty bogate w kwasy omega-3 (np. ryby, orzechy), antyoksydanty (owoce, warzywa) oraz witaminy z grupy B (pełnoziarniste produkty)
- Aktywność fizyczna – regularny ruch poprawia ukrwienie mózgu i stymuluje tworzenie nowych połączeń nerwowych
Sen – 7-8 godzin snu na dobę jest niezbędne dla regeneracji mózgu i utrzymania dobrej pamięci - Trening umysłowy – czytanie, rozwiązywanie krzyżówek, nauka języków obcych czy gra na instrumentach pobudzają mózg do pracy
- Unikanie stresu – długotrwały stres może prowadzić do uszkodzeń neuronów, dlatego warto praktykować techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy joga
- Ograniczenie używek – alkohol, papierosy i narkotyki mają destrukcyjny wpływ na mózg
CIEKAWOSTKI O MÓZGU
Mózg waży około 1,4 kg, ale zużywa aż 20% tlenu i energii całego organizmu. Mózg składa się w około 60% z tłuszczu. Neurony komunikują się ze sobą za pomocą impulsów elektrycznych i chemicznych, a prędkość przesyłania informacji może osiągać nawet 400 km/h. Mózg nie odczuwa bólu, ponieważ nie ma receptorów bólowych – to dlatego neurochirurdzy mogą operować mózg przy zachowanej świadomości pacjenta. Neuroplastyczność to zdolność mózgu do reorganizacji i tworzenia nowych połączeń nerwowych, co pozwala na naukę i adaptację przez całe życie.
Europejski Dzień Mózgu to nie tylko okazja do celebrowania jednego z najważniejszych organów ciała człowieka, ale także moment refleksji nad tym, jak możemy lepiej dbać o jego zdrowie. Poprzez edukację, profilaktykę i wsparcie badań naukowych możemy przyczynić się do poprawy jakości życia milionów ludzi na całym świecie. Pamiętajmy, że zdrowy mózg to podstawa dobrego samopoczucia i pełnego wykorzystania naszego potencjału.
AUTOR: Redakcja AKSON Centrum Edukacji
