Grudzień i nadchodzące święta potrafią wytrącić nas z codziennej rutyny. To czas pełen emocjonalnych wyzwań, które musimy przetworzyć – spotkania, wspomnienia, rozmowy. Często z osobami, z którymi rzadko mamy kontakt. Mamy obawy przed trudnymi pytaniami, niewygodnymi komentarzami czy niechcianymi uściskami, które wpisują się w świąteczny scenariusz. Jak zatem przeżyć święta w sposób, który będzie dla nas dobry, pamiętając o innych ludziach wokół nas?
Przytaczamy poniżej kilka rozwiązań, które pomogą zachować równowagę i sprawić, że czas przy świątecznym stole nie będzie wydawał się nieprzyjemnym obowiązkiem.

Emocje świąteczne w badaniach
Badania nad emocjami podczas okresu świątecznego pokazują, że jest to czas mieszanki pozytywnych i negatywnych doświadczeń. Chociaż wielu ludzi kojarzy Boże Narodzenie z radością, bliskością rodziny i nostalgią, dla niektórych jest to również okres, w którym stres i lęk mogą osiągnąć szczyt z powodu zobowiązań społecznych, presji finansowej i poczucia samotności. Badanie opublikowane w Journal of Happiness Studies wykazało, że około 75% uczestników odczuwało pozytywne emocje, takie jak szczęście i entuzjazm, podczas świąt Bożego Narodzenia. Jednak u około 10% osób dominowały uczucia stresu i smutku, często związane z presją świąteczną, taką jak kupowanie prezentów, spotkania rodzinne czy obciążenie finansowe. Jak wynika z badań, tradycje rodzinne oraz praktyki religijne, przyczyniają się do wzrostu pozytywnych emocji, podczas gdy materializm i nadmierny konsumpcjonizmem, są częściej związane z niezadowoleniem i stresem. Osoby, które czują się przytłoczone przygotowaniami świątecznymi lub borykają się z konfliktami rodzinnymi, częściej odczuwają lęk niż radość w tym okresie. Wyniki te sugerują, że mimo iż święta mogą być czasem radości i celebracji, dla niektórych osób są także okresem emocjonalnych wyzwań, które wymagają przemyślanych strategii radzenia sobie w tym czasie.

W Polsce badania dotyczące emocji, jakie towarzyszą świątecznym spotkaniom rodzinnym, wskazują, że odczuwamy mieszankę pozytywnych i negatywnych emocji. Z raportu badania „Kantar” dla Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej wynika, że dla wielu Polaków Święta Bożego Narodzenia to przede wszystkim czas umacniania relacji rodzinnych – aż 74% respondentów ceni wspólne spędzanie czasu z rodziną. Jednak nie brakuje również trudnych emocji: stres, związany m.in. z zakupami, przygotowaniami oraz oczekiwaniami wobec idealnych świąt, odczuwa 73% badanych.

Badania przeprowadzone przez „Prezent marzeń” wskazują, że aż 27% Polaków staje się bardziej nerwowymi w okresie przedświątecznym, a dla 43% zakupy świąteczne są źródłem frustracji i zmęczenia. Co więcej, choć święta zwyczajowo uznajemy za czas radości, 31% Polaków odczuwa w tym okresie smutek. Można wysnuć wniosek, że magiczne święta to dla wielu okazja do wzmocnienia więzi, ale w towarzyszystwie stresu i innych, trudnych emocji, które w efekcie mogą wpłynąć na ogólną atmosferę świąt w naszych domach.

Ach ta rodzina…
Rodzina to swoista mozaika – różne osobowości, doświadczenia i wartości spotykają się nagle w jednym miejscu. Każdy członek rodziny to indywidualność, idąca przez życie własną drogą. Świąteczny stół jest to miejsce, gdzie różne osobowości się zderzają. To tutaj przypominamy sobie jak bardzo możemy się różnić od „najbliższych”, z którymi dzielimy to samo pochodzenie, mamy te same korzenie, wspomnienia… Czasami te różnice mogą tworzyć napięcie, szczególnie gdy powracamy do starych schematów, wyuczonych w dzieciństwie nawyków, od których już dawno, w życiu dorosłym, odeszliśmy. Spotkania rodzinne mogą wywoływać lęk – w naszych myślach wracamy do wcześniejszych sytuacji, nierzadko do niechcianych pytań czy komentarzy. Znane scenariusze powracają – słyszymy te same pytania o nasze życie osobiste, które rok w rok wywołują frustrację, zdumienie lub wręcz poczucie rozpaczy.

Jak sobie z tym poradzić? Czasami warto przygotować się wcześniej na takie pytania. Albo po prostu zaakceptować, że świąteczne pytania to nieodłączny element tej rodzinnej układanki. To tradycja rodzinnego życia przy świątecznym stole i nie tylko.

Święta nie muszą być idealne, ale mogą stać się bardziej przyjazne, jeśli podejdziemy do nich z większą akceptacją i spokojem. Zamiast mieć nadzieję, że tym razem będzie zupełnie inaczej, że magia świąt, tak chętnie pokazywana w mediach, w tym właśnie roku zapanuje w naszym domu. Może tak być, ale nie oczekując „bajki” możemy dać się zaskoczyć i poczuć wreszcie magię świątecznych spotkań, a jeśli nie…? Jeśli nie, nie będziemy rozczarowani.

Zadbajmy o kondycję fizyczną
Koniec roku to trudny czas. Dni są krótkie, gonią nas terminy w pracy, dzieci chorują, a pies odczuwając okołoświąteczne emocje gryzie kolejne kapcie. W tym całym zbiorze grudniowych wyzwań, trzeba jeszcze uwzględnić święta. Kupić prezenty, przygotować potrawy świąteczne, stworzyć pozytywne wspomnienia dla dzieci. Na samą myśl ogarnia nas zmęczenie.

Pomimo wszystko szczególnie teraz, należy zadbać o swoją kondycję fizyczną. Zmęczenie, niewyspanie, poirytowanie przedświąteczną gonitwą ma ogromny wpływ na nasze zdrowie psychiczne. Zadbajmy o sen, pamiętajmy o odpowiednim odżywianiu i nawadnianiu, róbmy coś przyjemnego dla siebie, skupmy naszą uwagę na naszym wnętrzu, pozwólmy sobie na oddech i wyciszenie. Wypoczęte i zrelaksowane ciało nie odbiera tak mocno niechcianych, stresogennych bodźców, jak zmęczony organizm.

Zadbaj o swoje granice
„Magia” świąt wymaga od każdego radości. Przynajmniej tak nam się wydaje…
Mamy być mili i uśmiechnięci, pełni radości i otwartości na bliskich. Jednak bywa i tak, że przysłowiowy „świąteczny stół” może być polem bitwy na słowa, gesty i pytania. Często pytania naszych bliskich, irytują. Choć płyną z ich troski, czasami z ciekawości, która właściwie nie jest niczym złym, czasami też są wynikiem lęku o nasze decyzje. Reakcja naszego organizmu jest natychmiastowa. Przyjmujemy pozycję obronną, czasami wręcz atakującą. Tym samym wykluczamy dobre intencje najbliższych, oceniając ich działania, jako negatywne. Warto się nad tym zastanowić. Jak odeprzeć niewygodne tematy, nie urażając i nie osądzając najbliższych? Jak formułować komunikaty, aby nie urazić pytających, ale jednocześnie zaznaczyć swoje wybory i decyzje.

Przy świątecznym stole może sprawdzić się „asertywna komunikacja”, czyli taka, która bierze pod uwagę potrzeby wszystkich uczestników rozmowy. Pamiętajmy jednak, że asertywność nie polega na obrażaniu rozmówcy a jedynie na wyrażeniu swojego zdania, jako ostatecznego.

Wdzięczność i życzliwość załatwiają wiele
Pomyśl o wdzięczności i życzliwości. W dzisiejszym świecie często tracimy z oczu te proste, a zarazem tak ważne wartości. A przecież wdzięczność i życzliwość mają niesamowitą moc – pomagają uspokoić emocje, przemyśleć nasze oczekiwania i spojrzeć na rzeczywistość z nowej perspektywy. Może właśnie święta to idealny moment, aby przypomnieć sobie o wdzięczności i na tym ma polegać nasza osobista magia świąt? Być wdzięcznym za ludzi przy stole, za ich obecność, za prezenty, które może nie są trafione, ale symbolizują starania i dobre intencje bliskich, za życie, które nieidealne, ale jest a dopóki jest, można je zmieniać. Pamiętajmy, że ludzie siedzący przy tym samym stole także biegali przed świętami, stresowali się i starali, by ten czas był magiczny a tradycja rodzinna została należycie wypełniona. Wdzięczność otwiera przestrzeń na pozytywne emocje i daje nam szansę na głębsze relacje.

Święta to również czas, by praktykować życzliwość. W literaturze świątecznej ten motyw pojawia się regularnie. Życzliwość popycha bohaterów do zmian, do naprawienia relacji i poprawy losu. Taki sam efekt możemy osiągnąć w naszych rodzinnych relacjach, okazując życzliwość, wobec tych członków rodziny, z którymi mamy trudności. Małe, przyjazne gesty mogą zmienić oczekiwania, wzbudzić zainteresowanie i ostatecznie poprawić wzajemne relacje. Może to być najcenniejszy prezent podczas tegorocznych świąt?

Akceptacja różnorodności prowadzi do spokoju
Różnice są naturalne. Podczas świąt spotykamy osoby o różnych doświadczeniach, potrzebach i poglądach. Spotykamy zarówno osoby szczęśliwe, jak i te, które doświadczyły trudnych chwil, zdrowych i chorych, samotnych i otoczonych bliskimi. Dla każdego z nas, ten wspólny czas, ma prawo być wyzwaniem – nadmiar bodźców, trudne pytania czy „niezagojone rany emocjonalne”. Dlatego warto podjąć wysiłek, by zamiast osądzać, po prostu zaakceptować siebie nawzajem takimi, jakimi jesteśmy. Zostawmy za drzwiami wszelkie uprzedzenia, wyrzuty i oceny. Pozwólmy sobie na spokojny czas, pełen akceptacji i optymizmu.

Świadomość emocji i planowanie przerw
Święta to czas, który często wiąże się z intensywnymi emocjami – od euforii po zmęczenie. Ważne jest, aby dać sobie prawo do przerw. Świadomość własnych emocji i umiejętność ich rozpoznawania to klucz do przetrwania tego okresu bez nadmiernego wyczerpania. Jeśli czujesz, że atmosfera przy stole staje się zbyt napięta lub męcząca, warto wyjść na krótki spacer lub zająć się przez chwilę sobą samym, aby na nowo odzyskać energię. Małe przerwy, podczas których możemy się wyciszyć, mogą zdziałać cuda. Pozwólmy sobie na te „cuda”.

Świąteczne zakończenie
Święta mogą być dla wielu z nas czasem wyzwań emocjonalnych, ale z odrobiną optymizmu i odpowiednim nastawieniem, możemy przeżyć je w spokoju i radości. Kluczem jest uważność na siebie i innych, dbałość o zdrowe granice oraz świadomość tego, co w tym czasie jest dla nas naprawdę ważne. Święta nie muszą być idealne – wystarczy, że będą wystarczająco dobre, a my damy sobie prawo do przeżywania ich na własnych warunkach.

W końcu święta to czas, który ma nas zbliżać.
Pamiętajcie – magia świąt zależy w dużej mierze od Was.

ŹRÓDŁA:
1. Kasser, T., & Sheldon, K. M. (2002). What makes for a merry Christmas?. Journal of Happiness Studies, 3(4), 313-329.
2. Sezer, O., Norton, M. I., Gino, F., & Vohs, K. D. (2016). Family rituals improve the holidays. Journal of the Association for Consumer Research, 1(4), 509-526.
3. Bockarova, M. (2022). Is the Holiday Season Really the Merriest Time of the Year? Psychology Today. Retrieved from https://www.psychologytoday.co